Sven Elvestad, znany na świecie pod pseudonimem Stein Riverton, to norweski klasyk literatury kryminalnej. Tworzył na początku XX wieku i jego kryminały doskonale wpisują się w realia epoki. Nie jest to już opowieść o genialnym detektywie, pokroju Sherlocka Holmesa – choć bohaterowi serii Elvestada, Asbjørna Kraga nie brakuje zdolniości dedukcyjnych – a bardziej opowieść w stylu clue-puzzle, typowa dla Złotej Ery Kryminału.

Detektyw musi tu zebrać wszystkie potrzebne informacje, przetrawić je w głowie, a na koniec zaskoczyćwszystkich rozwiązaniem kryminalej zagadki. Oczywiście nie jest to łatwe zadanie, a czasem życie samego śledczego wisi na włosku.
Elvestad jest klasykiem nie tylko dlatego, że pisałswoje kryminały 100 lat temu. Najważniejsze w jego przypadku jest to, że już wówczas potrafił przemycić do swojej prozy ciekawe obserwacje społeczne. Jego powieści były też dość nowoczesne pod względem opisu ówczesnej rzeczywistości. Wystarczy przyjerzęć sie sytuacji, w której na scenę wkracza detektyw.

Znajomy Kraga, porucznik Helmersen, wikła się miłosny trójkąt. Urlop w Danii zaowocował romansem z piękną Sonią, która jest mężatką. Kiedy jednak okazuje się że jej i jej mężowi grozi niebezpieczeństwo, policjant staje na wysokości zadania, próbując chronić oboje. Dopiero tajemnicze zniknięcie Soni sprawia, że dochodzi do wniosku, iż sam nie poradzi sobie z tą sprawą. Wzywa na pomoc najlepszego prywatnego detektywa z Christiani (dawna nazwa Oslo).

Od momentu pojawienia się Kraga, akcja przyspiesza. Otrzymujemy ciekawy portret zarówno samych bohaterów epoki, jak i sytuacji społeczno-politycznej, która ma bezpośredni wpływ na rozwój fabuły. Aby nie zdradzać zabiorę z tej skomplikowanej układanki, powiem tylko że „Człowiek z niebieskim szalem” doskonale portretuje linki, związane ze zmianą sytuacji w Europie po rewolucji bolszewickiej w Rosji.

Chociaż powieść Elvestada opiera się w tym wydaniu na przedwojennym tłumaczeniu, to jednak odpowiednia redakcja tekstu sprawia, że drobne archaizmy, zamiast drażnić, pogłębiają jedynie realizm opisywanej epoki. Wprawdzie współczesne wydania książek tego skandynawskiego klasyka nie mogę konkurować z nowoczesnymi thrillerem i kryminalnymi współczesnych autorów, jednak trudno wyobrazić sobie kogoś, kto uważa się za fana nordic noir, a nie zna Asbjørna Kraga.

Autor: Rafał Chojnacki

Sven Elvestad, Człowiek z niebieskim szalem, Wydawnictwo CM